Kur udhëtoj për ndonjë shtet perëndimor, nuk kam nevojë ta mbuloj kokën me shaminë që te ne njihet me emrin esh-shimag.[1]
Një herë qëndroja në një shtet perëndimor, ndërkohë u desh që prej aty të udhëtoja për një vizitë të shpejtë në Indonezi. Isha i ftuar të ligjëroja në njërën prej xhamive të Indonezisë. Gjatë udhëtimit për në Indonezi, shumicën e rrobave i pata lënë në vendin ku qëndrova herën e fundit. Prandaj m’u desh që ligjëratën ta mbaja kokëzbuluar, pa shaminë që e mbajmë në vendet tona.
Fatmirësisht, isha i veshur me veshjen tradicionale (saudite) dhe jo me kostum. Ligjërata kaloi si më mirë ashtu edhe siç prisja.
Mirëpo, kur erdhi koha e parashtrimit të pyetjeve, njëri nga të pranishmit më pyeti: “Si t’i trajtojmë ithtarët e risive?”
Iu përgjigja pyetjes, duke e treguar ndërkohë një rast që më pati ndodhur mua personalisht, përgjatë qëndrimit tim në një shtet ku banorët e saj janë të kapur për medhhebin hanefi. Hanefitët janë më të rreptë në meselenë e mbulimit të kokës në namaz e, në veçanti, për atë që del imam në namaz. Unë isha në aeroportin e atij shteti dhe, para udhëtimit, shkova në faltoren e aeroportit ta falja namazin. Namazfalësit më nderuan t’u prija në namaz. Nga tradita e tyre ishte ta vendosin një kuti në xhami, brenda saj vendosnin kapuça për burra. E mora një prej aty, e vendosa në kokë dhe e fala namazin. Pas namazit, njëri prej namazfalësve, i cili ishte vendas imi dhe, sipas të gjitha gjasave, punonte në fushën e punësimit të punëtorëve, kur e pa se e vendosa kapuçin në kokë, e kundërshtoi veprimin tim dhe pretendoi që e bëra për t’i kënaqur të pranishmit aty.
I thashë atij: Askush prej dijetarëve nuk e di që e ka urryer të mbulohet koka me kapuç për namaz. Vendasit nuk pranojnë që imami në namaz të jetë pa kapuç, për këtë shkak e pashë të dobishme t’i përshtatem rrethit, veçmas duke qenë në dijeni se veprimi im nuk bie ndesh me rregullat fetare.
Me përfundimin e tregimit të këtij rasti para namazfalësve në xhami në Indonezi, udhëheqësi i ligjëratës i cili i lexonte pyetjet, nisi të qeshte dhe tha:
“Nuk e lexova pyetjen e parashtruar nga një i pranishëm për ardhjen tënde kokëzbuluar dhe pa shami (saudite të njohur me emrin esh-shimag) sikur është traditë në vendin tuaj.”
Qesha edhe unë. Pyetësit ia qartësova se në Indonezi erdha prej një shteti perëndimor ku nuk e mbuloja kokën, kështu që shaminë e harrova atje.
Rastin që e rrëfeva u bë shkak që prezantuesi të ma parashtronte pyetjen që e kishte larguar, ndërsa mua m’u dha mundësia ta sqaroja realitetin e situatës ku gjendesha dhe t’i qartësoja shkaqet e saj.
– Më rëndësi të madhe për thirrësin është të kujdeset për tabiatet e njerëzve, t’i njohë mënyrat dhe zakonet e veshjeve të tyre, t’i kushtojë rëndësi kësaj çështjeje sikur që u kushton rëndësi mënyrave si duhet të trajtohen njerëzit, më pas të mundohet t’i ruajë ato e, në veçanti, aty ku nuk ka ndalesë fetare.
Pejgamberi g i kushtonte rëndësi kësaj çështjeje; për prijës nëpër fise i emërtonte bijtë e tyre dhe i merrte parasysh traditat e njerëzve. Kur dëshiroi t’u shkruante mbretërve, vendosi unazë në gishtin e tij për t’i vulosur me të letrat dhe në këtë mënyrë i respektoi traditat e këmbimit të letrave në mes pushtetarëve. Enes ibn Malik h tregon: “Pejgamberi g urdhëroi të shkruhet një letër për mbretërit (apo dëshiroi ta shkruante), e i thanë se ata nuk i lexojnë letrat po qe se nuk janë të vulosura. Për këtë shkak e vendosi një unazë nga argjendi në të cilën shkruante: Muhamedun resulullah (Muhamedi, i dërguari i Allahut). Në mendje, më duket sikur po e shoh tani ngjyrën e bardhë (të unazës) në dorën e Pejgamberit g.”[2]
Pejgamberi g u kushtonte rëndësi traditave që dominonin në kohën e tij, sikur mosvrasja e të dërguarve (atyre që dërgoheshin me letra apo me porosi prej mbretërve dhe pushtetarëve). Ai e ndaloi vrasjen e tyre, edhe nëse prej tyre buronte ndonjë vepër që e detyronte vrasjen e tyre.
Rasti që e përmenda më herët për ligjëratën që e mbajta kokëzbuluar zuri vend thellë në kujtesën time.
– Nga ky rast mësova se disa gjëra që ne nuk i shohim si të rëndësishme, nganjëherë mund të jenë shumë të ndjeshme te masa e gjerë. Për këtë shkak duhet të jemi të kujdesshëm gjatë mbajtjes së hutbes apo ligjëratës në forma publike e, sidomos, kur ato i mbajmë në shoqëri që dallojnë nga shoqëria jonë.
E njëjta vlen edhe për te takimet personale të kufizuara. Nuk është e hijshme të neglizhohen këto formalitete, sepse njerëzit e llogarisin si nënçmim për ta. Kjo lë një përshtypje jo të mirë për atë i cili i neglizhon ato.
Pejgamberi g e lavdëroi Eshexh Abdulkajsin h shkaku që kujdesej për dukjen dhe veshjen e bukur të tij. Hind bint el-Veza’a e kishte dëgjuar el-Veza’un të ketë thënë: “Shkuam te Pejgamberi g (në Medine) së bashku me Mundhir ibn Asimin apo Amir ibn Mundhir Eshexhin (emri i Abdulkajsit), dhe me vete e kishin një të sëmurë. Kur e pamë Pejgamberin g ne të tjerët nxituam të zbrisnim nga kafshët tona sa më parë e të shkonim t’ia puthnim dorën, ndërsa Eshexh Abdulkajsi u ndal, i lidhi kafshët tona, e mori valixhen e tij e hapi dhe i nxori rrobat e reja. Pasi u vesh me rrobat e reja (jo si të tjerët që shkuan me rrobat që i kishin të veshura gjatë rrugëtimit), erdhi te Pejgamberi g i dha selam. Pejgamberi g i tha: ‘O Eshexh! Ti i posedon dy cilësi, ato i do Allahu dhe i Dërguari i Tij: butësinë dhe maturinë.’ Eshexhi tha: ‘O i Dërguari i Allahut, a i kam të përvetësuara ato apo Allahu m’i dha prej lindjes?’ U përgjigj: ‘Allahu t’i dha ato.’ Eshexh tha: ‘Falënderimi i takon Allahut, i Cili, m’i dha këto dy cilësi që i do Allahu dhe i Dërguari i Tij.’ ”[3]
– Po ashtu, mësova se nuk na kushton shumë nëse kujdesemi për traditat dhe qasjet e njerëzve, ndërsa mund të na kushtojë shumë shtrenjtë pakujdesia dhe pavëmendja karshi tyre. Traditat nuk lidhen me ndonjë faktor tematik dhe as që duhet të gjykohen me logjikë, apo të nxitet debat rreth justifikimit të tyre, përderisa ato nuk i kundërshtojnë rregullat e fesë apo bëhen shkaktarë për ta dëmtuar jetën e njerëzve.
Për këtë shkak, ne nuk duhet ta tolerojmë veten që t’i injorojmë gjërat që të tjerët i shohin të rëndësishme, veç për faktin se ne nuk bindemi që në to ka dobi apo se i shohim, thjesht, si formalitete.
[1] Shami tradicionale saudite që e përdorin meshkujt. (sh.p.)
[2] Buhariu (65), Muslimi (2092).
[3] Ahmedi (39/490), esenca e hadithit është te Muslimi.
Dr. Muhamed Duvejsh
Nga arabishtja: Irfan Jahiu
Pjesë nga libri: “Gabimet më mësuan”