Ulliri nga këndvështrimi Kur´anor dhe mjekësor

All-llahu i Madhërishëm në Kur’anin famëmadh thotë:

“Ai është që lëshoi nga lartë shiun e me të nxori bimën e çdo sendi dhe prej bimës gjelbërim dhe prej tij (prej gjelbërimit) kokrra të dendura në kallinj. E nga hurmat, nga sythat e tyre kalaveshë të afërt (për t’i vjelë). Edhe kopshtie me hardhi, ullinj e shegë të ngjashme (në dukje) e të llojllojshme (në shije). Shikoni pra frutat e tyre kur i formojnë dhe kur piqen (të gjitha këto nga shiu). Edhe në këto ka fakte për njerëzit që besojnë.”[1] All-llahu i Madhërishëm me urtësinë e Tij të krijimit dhe të mbajtjes së universit, furnizon njeriun me gjërat e nevojshme për jetë. Të lejuarën e bëri atë në të cilën ka dobi dhe mirësi, ndërsa të palejuarën e bëri të dëmshme për njeriun, qoftë nëse ka të bëjë me individin apo me shoqërinë në tërësi. Përveç kësaj, njeriut i është bërë në dispozicion zgjedhje e madhe e gjërave ushqimore të lejuara për përdorim. Gjithsesi, njeriu i mençur do të orientohet kah gjërat e dobishme, varësisht nga mundësitë materiale. All-llahu i Madhërishëm ia ka bërë vetëm një kufizim, kur thotë në Kur’anin fisnik:“….hani dhe pini e mos e teproni, pse Ai (All-llahu) nuk i do ata që e teprojnë (shkapërderdhin).”[2] Ulliri e ka origjinën nga Armenia, prej nga u transferua në Palestinë e më pastaj në Egjipt para 4000 vjetëve para epokës sonë. Vaji i kësaj bime filloi të prodhohet dhe përdoret në ushqim dhe si ilaç afro 2000 vjet më vonë. Tregtarët fenikas ullirin e sjellin në Greqi dhe Spanjë, ndërsa grekët kultivimin e ullirit e sjellin në Itali. Dhe mu këto tri vende sot avancojnë në prodhimin e vajit të ullirit, bile edhe 74% të prodhimit botëror.
Sot ullirin e hasim në të gjitha shtetet e basenit të mediteranit. Edhe pse në treg dominojnë sortet italiane dhe greke, hulumtimet e fundit kanë treguar në kualitet të veçantë ullinjtë nga Istra dhe Dalmacia e Shqipëria. Lloji më i mirë i vajit është i ashtuquajtur vaji i ullirit “i virgjër”. Gjithsesi, zgjedhja varet edhe nga shija e blerësit dhe gjatë blerjes duhet pasur kujdes në etiketën e prodhimit. Në realitet, përqindja e thartirave yndyrore nuk duhet kaluar 1% dhe mënyra e përpunimit d.m.th e presuar ftohtë pa përdorimin e mjeteve zbërthyese ose burimit të nxehtë.

Yndyrat në organizëm
Për funksionimin e organizmit njerëzorë nevojitet energjia-ushqimi. Njësia e matjes së vlerës energjetike të ushqimit quhet kalori dhe flet sa është fuqia e ushqimit të caktuar, gjegjësisht sa sasi ditore i nevojiten për ta ngopur organizmin. Materiali ndërtimor për rigjenerimin dhe ndërtimin e qelizave gjendet në proteina (albumina). Yndyrat dhe karbohidratet janë përbërës të cilët i japin energji organizmit. Padyshim se shumë herë kemi dëgjuar këshillën e mjekut: “ushqehu me më pak yndyrë, ose yndyra në gjak është e dëmshme”, etj. Ose përshkruhen ilaçe të shumta (Omega 3, Zocor, Vasilip, Simvastatin, Atoris, etj) për të zvogëluar sasinë e kolesterinës (LDL) dhe triglicerideve në gjak, të cilat duhet të merren një kohë të gjatë. Përveç që organizmit i japin energji, yndyrat marrin pjesë në ndërtimin e membranës qelizore dhe shumë hormoneve, dhe shërbejnë për zbërthimin e disa vitaminave (liposolubile A, D, E, K). Mirëpo, sasia e tepruar e yndyrave shkakton shumë sëmundje: diabetin, obesitin, tensionin e lartë të gjakut, sëmundjet kardiovaskulare, arteroskleroza, sëmundjet degjenerative, kancerin, etj. Në themel yndyrat ndahen në të ngopura dhe të pangopura.
Yndyrat e ngopura gjenden në ushqimet me origjinë shtazore (mishi, dhe disa lloje të peshqve), prodhimet e qumështit dhe vezët. Këto lloje të yndyrave kanë ndikim të madh (shpesh të dëmshëm) për shkak të kolesterinës të cilat gjenden vetëm në ushqimet me origjinë shtazore. Kur ushqehemi me ushqim të pasur me yndyra të ngopura, rritet niveli i kolesterinës në gjak duke u rritur sasia e thërrmijave të yndyrës të cilat precipitohen në muret e enëve të gjakut duke i ngushtuar. Kështu pamundësohet rrjedha normale e oksigjenit deri te indet dhe organet për çfarë shkakton ushqimin e tyre të dobët dhe në fund vdekjen e tyre, e kjo kur është në pyetje zemra dhe truri, shkak i sulmeve të zemrës dhe atakeve në tru. Edhe pse procesi i arteriosklerozës zgjatë me vite, konsumimi i tepruar i yndyrave të ngopura në organizëm me të madhe e përshpejton këtë proces degjenerativ. Për këtë mjekët këshillojnë ndryshimin e regjimit të ushqimit në konsumimin më të pakët në organizëm me yndyra të ngopura.
Yndyrat e pangopura më së shumti gjenden në perime, vajin bimor dhe në shumë lloje të peshqve dhe janë shumë të dobishme për organizëm sepse ndihmojnë në eliminimin e kolesterolit duke zvogëluar kështu nivelin e tij në gjak.

Vaji i ullirit dhe shëndeti
Vaji i ullirit bënë pjesë në yndyrat e pangopura dhe përbën 77% të yndyrave të pangopura që zvogëlojnë të ashtuquajturin kolesterol të “rrezikshëm” (LDL) ndërsa rrisin koncentrimin e kolesterolit të “mirë” (HDL) në gjak. Vajet e bimëve tjera ulin nivelin e LDL kolesterolit por në HDL kolesterolin nuk veprojnë fare.
Vaji i ullirit përmban 4-12% më shumë yndyra të pangopura të cilat kur oksidohen mund të shkaktojnë dëmtimin e enëve të gjakut. Kur janë në pyetje yndyrat e ngopura, vaji i ullirit përmban gjithsejtë 9%, vaji i misrit 30%, ndërsa i lulediellit 69%! Dy përbërës të vajit të ullirit esencial për shëndet janë vitamina E dhe polifenoli.
Vetëm një lugë çaji i vajit të ullirit, mjafton 8% të nevojave ditore të organizmit për vitaminën E, ndërsa polifenolet zvogëlojnë rrezikun nga arterioskleroza dhe disa lloje të kancerit (zorrës së trashë, mëlçisë dhe gjirit bile deri në 45% tek gratë që e konsumojnë për çdo ditë).
Gjithashtu vaji i ullirit shëron të thatët në organet e tretjes si dhe parandalon gurësit në fshikën e tëmthit dhe veshkat. Tretman të shkëlqyer kanë treguar tek djegiet në lëkurë, ndërsa dermatologët kanë konstatuar që përmban UV faktorë mbrojtës 20, dhe për këtë e preferojnë si vaj për mbrojtje nga rrezet ultravjollce të diellit.
Vaji i ullirit përmban edhe yndyra esenciale të cilat organizmi i njeriut nuk mund t’i sintetizoj por duhet marrë me ushqim. Përveç këtyre vaji i ullirit përmban edhe vitaminë A, D, dhe K të cilat kanë efekt antioksidativ d.m.th ofrojnë efekt mbrojtës të organizmit.
Ebu Hurejre r.a. ka shënuar se i Dërguari i All-llahut s.a.v.s. ka thënë: “Përdorni vajin e ullirit si ushqim dhe melhem, sepse ai nxirret nga druri i bekuar”.[3] Druri i ullirit është bekuar në Kur’an, kurse dega e ullirit simbolizon paqen. Pirja e vajit të ullirit përdoret në shërimin e helmimit me ushqim, i vë në lëvizje zorrët dhe nxjerr jashtë parazitët e zorrëve. Sa më i vjetër të jetë vaji, ka temperaturë në shkallë më të lartë dhe efektshmëri më të madhe në zbërthimin e substancave. Të gjitha llojet e vajrave e zbusin lëkurën dhe e ngadalësojnë procesin e zbardhjes së flokëve (thinjat). Uji i kripur i ullinjve të mbetur përdoret në raste të djegies së lëkurës, e pengon krijimin e fluskave (fshikave) në lëkurë, forcon mishin e dhëmbëve dhe është i mirë për pezmatime herpetike dhe për disa forma alergjike të lëkurës (urticaria).
Përtypja e gjetheve të ullirit përdoret me sukses në shërimin e pezmatimeve në gojë (stomatitis aphtosa), si dhe në kontrollimin e djersitjes së tepërt.
Gjethet e ullirit përdoren në sëmundjet infektive, duke përfshirë pezmatimet lokale të lëkurës që shoqërohen me skuqje lëkure, ekcemin dhe të thatët që shkaktohen nga kafshimi i brejtësve të ndryshëm.
Pra, ulliri është bimë me veti mjekuese të mrekullueshme dhe e njohur për vetitë dietike dhe fitofarmaceutike. Në mjekësinë popullore përdoret lëvorja e frutit, fruti, gjethet dhe vaji i ullirit. Gjethet qëndrojnë në degët e ullirit gjatë gjithë vitit, por mund të mblidhen gjatë muajve dhjetor-shkurt dhe të ruhen të thara.
Gjethet dhe lëvoret e degëve të ullirit përmbajnë taninë dhe kanë shije të hidhur. Ato kanë veti rrudhëse, tonike dhe antipiretike (kundër temperaturës së lartë të organizmit). Përdoren me rezultate të mira kundër arteriosklerozës, tensionit të lartë të gjakut dhe në rastet me temperaturë të lartë.
Kanë veti diuretike (nxjerrjen e ujit të tepërt nga organizmi) dhe ulin sasinë e sheqerit në gjak. Në këto raste përdoret çaji i cili përgatitet si vijon: Merren 40-50 gjethe dhe vihen e zihen në gjysmë litre deri sa të mbeten ¾ e sasisë së ujit. Çaji filtrohet, i shtohet sheqer pastaj pihet 1-2 filxhanë në ditë.
Çaji i përgatitur me gjethe ulliri ka dhënë rezultate të mira, sidomos në uljen e tensionit të lartë të gjakut, që është dukuri mjaftë e shpeshtë tek ne. Për këtë preferohet: çaji fillimisht përgatitet me 20 gjethe ulliri në një litër ujë. Pastaj shtohen çdo ditë nga 5 gjethe derisa të arrihet numri prej 120 gjethesh pa e shtuar sasinë e ujit. Në të gjitha rastet çaji zihet deri sa të mbeten ¾ e sasisë së ujit. Prej tij pihen 2 gota; një në mëngjes para buke dhe një në mbrëmje para se të flemë.
Për personat e rritur, kundër të vjellurit që shoqërohet me dhembje stomaku, këshillohet:
Merren 100 gjethe ulliri dhe zihen në një litër ujë derisa të mbeten ½ e sasisë së ujit. Pastaj sasia e mbetur e ujit ku janë zier gjethet kullohet dhe pihet një filxhan esëll për çdo mëngjes.
Vaji i ullirit tretet mirë dhe resorbohet (thithet) me lehtësi nga organizmi, prandaj është përdorur nga populli qysh në kohët e vjetra.
Në mjaft raste janë arritur rezultate të mira kundër ulcerës së stomakut.
Vlen të theksohet se vaji i ullirit duhet të përdoret i freskët dhe jo i zier apo i djegur, sepse ngacmon stomakun duke shkaktuar djegie të brendshme, thartirë, nuk tretet, shkakton dhembje koke, etj.
Vaji i ullirit vepron në mënyrë të efektshme edhe kundër krimbave parazitar dhe tenjës.
Poashtu përdoret shumë për masazhe pasi ka vetinë të ruaj ngrohtësinë e trupit, zbutë dhe mbyllë plagë të ndryshme dhe mjekon me efikasitet djegiet e shkaktuara në lëkurë, duke ndihmuar ripërtëritjen e indeve të dëmtuara, zbutë flokët, forcon rrënjën e tyre dhe lufton zbokthin.
Alauddin ibn Nefis i cili jetoi në fillim të shekullit XII në librin e tij të njohur me titull Muxhez ul Kanun, për vajin e ullirit thekson: “Nëse flokët lyhen me vaj ulliri forcohet rrënja e qimeve dhe parandalohen thinjat e parakohshme. Kokrrat e ullirit forcojnë organizmin e njeriut. Lëngu i njelmët i ullirit të konservuar është shumë efikas kundër stomatitit aftoz dhe forcon mishin e dhëmbëve. Gjethi i ullirit është tejet efikas kundër anthraxit-urtices dhe inflamimeve të lëkurës. Parandalohen të djersiturit e tepërt dhe shëron me sukses panarciumin (infeksionet bakteriale të gishtërinjve)”.
Pra, të mendojmë për mënyrën e ushqimit tonë, dhe ja kuptuam sa është e rëndësishme vetëm njëri prej ushqimeve tona, të cilën deri më tani nuk i kemi kushtuar ndoshta kujdes të duhur. Njohja më e mirë është të mendojmë duke falënderuar për mirësitë e All-llahut të Madhërishëm të dhuruara njeriut.
Gjithë kjo që thamë lidhur me vetit dhe dobitë që kemi prej ullirit nuk janë të rastit sepse All-llahu i Madhërishëm betohet në fikun dhe ullirin dhe na përkujton që ta falënderojmë dhe madhërojmë vazhdimisht, duke mos harruar versetin e Kur’anit famëmadh:
“Dhe Ai ju dha gjithat që e kërkuat (që kërkoi nevoja juaj) dhe, edhe në qoftë se përpiqeni t’i numëroni të mirat e All-llahut, nuk do të mund të arrini t’i përkufizoni (në numër). Vërtet, njeriu është i padrejtë dhe shumë përbuzës.”[4]

———————————————————————-

Prim.dr.med.sc.Ali F. Iljazi
Për islamgjakova.net : Sabri Selmani, Gjermani